Canh bạc OceanBank trong sự nghiệp của ông Nguyễn Xuân Sơn

Lăn lộn với ngành 30 năm, kinh qua nhiều trọng trách, ngôi sao sáng một thời của Tập đoàn Dầu khí Nguyễn Xuân Sơn sớm vụt tắt vì những lý do liên quan tới khoản đầu tư ngoài ngành hàng trăm tỷ đồng vào OceanBank.

Thông cáo được Bộ Công an phát đi cuối ngày 21/7 cho biết Cơ quan Cảnh sát điều tra (C46) đã tống đạt quyết định khởi tố bị can và thi hành lệnh bắt, khám xét đối với ông Nguyễn Xuân Sơn (sinh năm 1962) về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ và cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.

Chức vụ của ông Sơn được nhắc tới trong quyết định này là nguyên Tổng giám đốc Ngân hàng Đại dương (OceanBank) - công việc ông đảm nhận từ 5 năm trước, chứ không phải nguyên Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí - vị trí ông vừa được cho thôi đảm nhiệm cách đó ít ngày. 

Cáo buộc đối với ông Nguyễn Xuân Sơn tập trung vào giai đoạn điều hành Ngân hàng Đại dương.

Ông Sơn công tác trong ngành dầu khí suốt 30 năm, tính cả thời gian được cử sang OceanBank làm tổng giám đốc. Ngay từ những ngày đầu tham gia ngành dầu khí, nhiệm vụ giao cho ông đã liên quan tới lĩnh vực tài chính. Ông từng là cán bộ Vụ Tài chính Kế toán - Tổng cục Dầu khí, rồi 5 năm công tác và lãnh đạo Công ty Tài chính dầu khí (PVFC, tiền thân của PVcomBank ngày nay), trước khi trở thành người đại diện phần vốn của Tập đoàn Dầu khí (PetroVietnam) tại OceanBank.

Từ tháng 12/2008, ông Sơn được bổ nhiệm làm thành viên Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Ngân hàng Đại Dương (OceanBank) và tại vị gần 2 năm. Sự kiện này cũng mở đường cho quá trình PetroVietnam trở thành cổ đông chiến lược (tháng 1/2009), giúp OceanBank tăng tốc sau đó.  

Từ mức vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng cuối năm 2008, OceanBank tăng vốn liên tục suốt 3 năm sau đó, lên 4.000 tỷ, tính đến 31/12/2011. Tổng tài sản tăng với tỷ lệ tương ứng từ hơn 14.000 tỷ đồng lên hơn 62.600 tỷ trong cùng khoảng thời gian, theo báo cáo được kiểm toán.

Tuy nhiên trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng nóng lúc đó, đà tăng trưởng của OceanBank đã bộc lộ nhiều rủi ro. Chỉ trong vòng một năm 2008-2009, nợ có khả năng mất vốn của ngân hàng, theo báo cáo đã được kiểm toán, tăng gần 10 lần (từ 4,5 tỷ lên gần 42,6 tỷ), nợ nghi ngờ mất vốn tăng 9 lần, lên hơn 100 tỷ. Hai nhóm nợ này tiếp tục tăng theo cấp số nhân trong những năm sau đó (lên hơn 200 tỷ và gần 700 tỷ trong 2 năm 2011, 2012).

Theo nguồn tin của VnExpress liên quan đến vụ việc, ông Sơn bị cáo buộc đồng phạm với cựu chủ tịch OceanBank Hà Văn Thắm (người bị khởi tố trước đó) để cấp dưới chi lãi suất ngoài hợp đồng cho khách hàng, với tổng số tiền nhiều tỷ đồng trong thời gian này. 

Cùng lúc, ông này bị cho là đã cho cán bộ cấp dưới thực hiện việc thu phí khi cho vay đối với khách hàng, sai với quy định của Ngân hàng Nhà nước đối với các tổ chức tài chính và tạo điều kiện cho các đơn vị của OceanBank thu lời bất chính.

Trên thực tế, giai đoạn nêu trên là thời kỳ OceanBank đẩy mạnh việc đầu tư vào lĩnh vực chứng khoán, xây dựng, bất động sản... Dư nợ tín dụng đối với lĩnh vực xây dựng và hoạt động khác của nhà băng tăng từ hơn 3.000 tỷ lên hơn 5.400 tỷ đồng trong năm tài chính 2008-2009, chiếm trên 50% tổng tín dụng của nhà băng. Trong khi đó ở giai đoạn này, OceanBank vẫn phải huy động tới 67% nguồn vốn từ các doanh nghiệp dầu khí, trong khi chỉ cho vay khoảng 21% dư nợ cho các doanh nghiệp này.

Sau giai đoạn điều hành OceanBank nêu trên, đến tháng 11/2010, ông Sơn trở về Tập đoàn Dầu khí để giữ cương vị Phó tổng giám đốc. Đến tháng 7/2014, ông là ứng viên duy nhất được PetroVietnam và Bộ Công Thương giới thiệu vào cương vị Chủ tịch Tập đoàn, sau khi người tiền nhiệm Đỗ Văn Hậu nghỉ hưu. Tại thời điểm này, PetroVietnam vẫn nắm 20% cổ phần tại OceanBank và với vốn điều lệ 4.000 tỷ của nhà băng, tài sản này tương đương khoảng 800 tỷ đồng. Đây cũng là lúc mà nhiều sai phạm tại ngân hàng bị cơ quan quản lý cũng như cơ quan an ninh phát hiện.

Sau khi ông Hà Văn Thắm và một loạt lãnh đạo bị bắt tạm giam từ tháng 10/2014, OceanBank rơi vào cảnh khó khăn. Đến nay, OceanBank chưa công bố thông tin nào về tình hình kinh doanh sau sự kiện nêu trên, song theo Ngân hàng Nhà nước, vốn điều lệ của ngân hàng đã bị âm và tự thân không thể bù đắp.

Từ đầu năm 2013, tại Quyết định phê duyệt đề án tái cấu PetroVietnam, Chính phủ đã yêu cầu tập đoàn thoái vốn tại OceanBank trong giai đoạn 2012-2015, song khoản tiền này vẫn mắc kẹt. 

Việc Ngân hàng Nhà nước sau đó mua lại OceanBank với giá 0 đồng được xem là giải pháp duy nhất đối với ngân hàng ở thời điểm đó, xong lại trở thành một nỗi đau đối với PetroVietnam, khi cơ quan quản lý tuyên bố chấm dứt toàn bộ quyền và nghĩa vụ của cổ đông hiện hữu. Tập đoàn Dầu khí, do ông Nguyễn Xuân Sơn làm chủ tịch, vì thế cũng để mất hàng trăm tỷ đồng vốn góp tại OceanBank.